Napięciowy ból głowy to najczęściej występujący z grupy pierwotnych bóli głowy. Określany jest również jako ból głowy stresowy (spowodowany stresem) lub ból głowy spowodowany wzmożonym napięciem mięśni. Według różnych danych szacuje się, że od 30% do 80% uskarżających się na bóle głowy nosi właśnie objawy napięciowego bólu głowy. Znamienne jest, że znacznie częściej występuje on u kobiet niż u mężczyzn. Napięciowy ból głowy zasadniczo występuje w każdej z grup wiekowych, natomiast najczęściej pojawiające się przypadki obserwuje się u pacjentów w wieku średnim. Ten rodzaj bólu głowy występuje również u uczniów w wieku od 5 do 15 lat. U chorych w tym przedziale wiekowym, znacznie częściej niż u osób dorosłych stwierdza się występowanie zaburzeń emocjonalnych i nerwicowych. Szacuje się jednocześnie, że w około 30% przypadków napięciowy ból głowy ściśle współistnieje z migreną.
Na podstawie badań prowadzonych w latach wcześniejszych uważano, że u podłoża napięciowego bólu głowy leżą zaburzenia w sferze psychicznej człowieka, w związku z czym nie podejmowano intensywniejszych prób wyjaśnienia źródła bólu. Charakter bólu i niektóre wyniki badań elektrofizjologicznych jako podłoże bólu wskazywały wzrostem napięcia mięśni skroniowych i potylicznych. Napięciowe bóle głowy bardzo często łączą się z silnymi skurczami mięśni czepca, karku i barków. Napięcie to, w wielu przypadkach może być wyczuwane dotykiem. Ze względu na pulsujący charakter bólu u części chorych, za jedną z możliwych przyczyn jego powstawania w ostatnim okresie uważa się procesy biochemiczne zachodzące w śródbłonku naczyń mózgowych.
Częstsze występowanie napięciowego bólu głowy wśród kobiet sugerowały udział hormonów w przyczynach schorzenia. Jednak dotychczasowe wyniki badań nie potwierdziły tych przypuszczeń. Zarówno menstruacja, okres ciąży i połogu oraz menopauza i środki antykoncepcyjne nie mają wpływu na częstość występowania bólu.
Co charakterystyczne dla napięciowych bóli głowy, najczęściej określane są one jako tępe, uciskowe o specyfice obręczy i gniecenia. Ból towarzyszy pacjentom najczęściej od przebudzenia a następnie narasta stopniowo w ciągu dnia aby w porze wieczorowej stopniowo ustąpić. W wielu przypadkach dolegliwościom bólowym towarzyszy również wzmożone napięcie emocjonalne, często stany obniżonego nastroju. Charakterystyczne są tu elementy depresji, nastawienie hipochondryczne lub skłonności histeryczne. Ten rodzaj bólu głowy występuje bardzo często u osób nadmiernie ambitnych i wkładających duży wysiłek
w osiągnięcie swoich celów życiowych. Nasilenie bólu na początku choroby jest zazwyczaj umiarkowane, natomiast w miarę rozwoju jego intensywność rośnie.
Jednak nawet najsilniejszy ból napięciowy rzadko osiąga natężenie bólu migrenowego. Intensywność bólu wzrasta wraz z częstością jego występowania. Silne napady bólu zaobserwowano jedynie u 0,5% chorych.
W większości przypadków ból obejmuje całą głowę, czasem zlokalizowany jest w okolicach skroni. Do objawów towarzyszących bólowi należą często nudności, zaburzenia snu, nadwrażliwość na hałas oraz przewlekłe zmęczenie. Wszystkie one są charakterystyczne dla tego rodzaju bólu.
Ze względu na czas trwania dolegliwości rozróżnia się dwie kategorie napięciowego bólu głowy:
– przewlekły napięciowy ból głowy,
– epizodyczny napięciowy ból głowy,
W pierwszej fazie choroby napięciowy ból głowy występuje zazwyczaj w postaci epizodycznej jednak z czasem nasila się i przechodzi w postać przewlekłą w trakcie której ból pojawia się codziennie lub prawie codziennie. Z prowadzonych statystyk wynika, iż w postaci epizodycznej ból pojawia się na okres około 2 tygodni w skali miesiąca lub około 180 dni w roku, natomiast w przypadku postaci przewlekłej okresy czasowe występowania są zdecydowanie dłuższe. Napięciowy ból głowy w wielu przypadkach współistnieje z migreną. jest wtedy określany jako ból głowy mieszany lub naczynioruchowy ból głowy. Jednak lekarze podkreślają, iż to raczej u chorych na migrenę występują epizody napięciowego bólu głowy niż odwrotnie.
Podobna specyfika bólu obserwowana jest również jako następstwa urazowych uszkodzeń szyjnego odcinka kręgosłupa. Ból okolicy skroni może pojawiać się również z przyczyn
o podłożu stomatologicznym. Znane jest również powszechnie zjawisko bruksizmu polegające na podświadomych ruchach żuchwy co może prowadzić do przeciążenia tkanek przyzębia i w efekcie powodować przewlekłe bóle głowy typu napięciowego.
Leczenie napięciowych bólów głowy jest skomplikowane i zdecydowanie wymaga kontaktu chorego z lekarzem. Samodzielnie możliwe jest jedynie stosowanie leków doraźnych w celu zwalczenia bólu głowy, natomiast w fazie przewlekłej bólu, konieczne jest leczenie profilaktyczne mające za zadanie zmniejszenie częstotliwości występowania bólu. Ze względu na fakt, iż u części osób bóle głowy są następstwem silnej sytuacji stresowej, na której zażegnanie chorzy nie mają bezpośredniego wpływu, pomocne bywa w takich przypadkach badanie psychologiczne lub techniki relaksacyjne.
Z ogólnodostępnych środków które chory może zdobyć we własnym zakresie, w okresie początkowym zalecana jest aspiryna i inne niesteroidowe leki przeciwbólowe. Dużą skutecznością charakteryzują się preparaty zawierające aspirynę w połączeniu z szybko działającymi barbituranami. Na rynku znajduje się wiele preparatów o podobnym składzie i skuteczności. Spośród niesteroidowych leków przeciwzapalnych potwierdzoną skuteczność posiada m.in. metamizol, naproxen i ibuprofen.
